Son günlerde, turizmde bir başarı ve mucize hikayesi anlatılmaktadır. Bize göre, sınırdan giren ziyaretçi sayısı ve yukarı revize edilen turizm geliri dışında bir başarıdan ya da mucizeden söz etmek yetersiz bir tespittir.
Turizmde Mucize Var Mı-2
Yurtdışından gelen ziyaretçi sayısında 2022’de 51 milyon bandını aşan Türkiye, aynı zamanda dünyada en çok turist çeken 3’üncü ülke olarak kabul ediliyor. 2023 yılında da gelişme sürdü ve 11 ayda 52-53 milyon ziyaretçi bandı aşılarak % 10 dolayında büyüme açıklandı.
Büyümeler
Türkiye ve rakiplerde turist sayısına bakıldığında, 2023 yılı 10. ve 11. ay itibariyle en düşük gelişme Türkiye, Fransa, İtalya’da olurken İspanya ve Yunanistan en hızlı büyümeler yaşandı.
Turizm gelirlerinde ise Türkiye ve İspanya daha hızlı büyüdü. Ancak Türkiye 2022 yılında yaptığı yukarı yönlü gelir revizyonu ile turizm gelirlerini artırmış görünüyor. Öyle ki bu revizyon son 3 yılın rakamlarını % 20-25 dolayında büyütmüş ancak 2018 ve öncesindeki rakamlarda aynı/ benzer revizyon yapılmamıştır.
Türkiye ve rakiplerde turist sayısı gelişimi, %
| Turist sayısı | Değ | |
| 9 ay | MISIR | 36,0 |
| 11 ay | İSPANYA | 18,4 |
| 11 ay | YUNANİSTAN | 17,2 |
| 10 ay | İTALYA | 14,0 |
| 10-ay | FRANSA | 13,4 |
| 11 ay | TÜRKİYE | 10,8 |
KTB, TÜİK, İNE, INSEE, ELSTAT, CAMPAS
Türkiye ve rakiplerde turizm geliri gelişimi, %
| T. Geliri, milyon | Değ | |
| 9 ay | MISIR-Dolar | 26,8 |
| 9 ay | TÜRKİYE-Dolar | 20,1** |
| 11 ay | İSPANYA-Avro | 20,1 |
| 10 ay | İTALYA-Avro | 14,9 |
| 10 ay | YUNANİSTAN-Avro | 13,8 |
| 10 ay | FRANSA-Avro | 10,3 |
KTB, TÜİK, İNE, INSEE, ELSTAT, CAMPAS
**Revize artırılmış veriler
Doluluklar
2023 yılı 10 aylık verilere göre, otel vb tesislerde, gecelemesi 2022’ye göre en fazla artan % 16 ile Fransa, % 15 ile İtalya ve % 12 ile İspanya oldu. Yunanistan da % 7 dolayında büyüdü. Türkiye ise % 12 dolayında daraldı.
Bakanlık verilerine göre, Türkiye’deki belgeli otellerde doluluk oranı Ekim ayında % 61,8’den 2023 yılında % 59,9’a geriledi. Bu ayda Türkiye’deki 5 yıldızlı otel dolulukları yaklaşık 1,5 puan düşerek % 71,9 oldu. 4 yıldızlı otellerde 5 puan düşerek % 59,6’ya geriledi. 3 yıldızlı otellerde de % 44’ye indi.
10. ayda İspanya’da doluluklar, % 58,13’ten % 60,67’ye çıktı. Yunanistan’da % 65,8’den % 66,6’ya, Fransa’da % 55,,1’den % 55,5’e ve İtalya’da % 54,4’ten % 59’a yükseldi (9.ay).
Özetle, rakiplerde doluluklar yükselirken Türkiye’de geriledi.
Kredi borçları ne oldu?
Turizm iyi gidiyorsa şirketlerin bankalardan kredi talebi neden enflasyonun çok üzerinde artıyor?
Turizm sektörünün bankalara olan kredi borçları 2023 yılı 11 ayda, % 169 gelişme ile 103,6 milyar TL arttı. 2022 yılında kredi borcu 38,5 milyar TL yükselmişti. Dolar bazında bakıldığında kredi borçlardaki artış % 88 olurken toplamda 2,3 milyar Dolardan 4,4 milyar Dolara çıktı.
Otellerin ve turizmin aldığı banka kredi artışlarından enflasyon etkisi çıkarıldığında reel artış % 72,4 oldu. Yani oteller kredi artışının önemli bir kısmını, büyüme ve mali sıkıntıların güncel gereksinmelerinden talep etti. Artışın % 91’lik kısmının enflasyondan kaynaklandığı söylenebilir.
11 aylık kredi artışının kaynakları dağılımı, %
| Artış | |
| İhtiyaçtan | 72,4 |
| Fiyat artışı | 91,3 |
| Toplam artış | 163,7 |
BDDK
Yatırımlarda düşüş başladı
2023 yılı Ağustos ayında Türkiye’de teşvik alan otel yatırımı sayısında, Hazirandan sonra görülen gerileme devam etti. Bu ayda, gerileme; proje sayısında % 44 ve yatak sayında da % 76 oldu.
Teşvikli otel yatırımları (Haziran-Ağustos)
| Proje | Bütçe-TL | İthalat-Dolar | İstihdam | Oda | Yatak | |
| 2022 | 102 | 17.029.239.066 | 11.698.887 | 6.077 | 15.240 | 42.177 |
| 2023 | 51 | 6.565.398.526 | 120.000 | 1.732 | 5.063 | 10.843 |
| Değişim | -50,0 | -61,4 | -99,0 | -71,5 | -66,8 | -74,3 |
Yabancı Sermaye Yatırımı Düştü
T.C. Merkez Bankası verilerine göre, Türkiye’de turizm sektörüne yurt dışından yapılan doğrudan yabancı sermaye yatırımları 10 aylık dönemde % 85 daraldı. Yurtdışına giden turizm yatırımları da yaklaşık % 28 azaldı. Bu dönemde yurt dışında yerleşik kişilerin Türkiye’deki doğrudan yatırımları, 261 milyon Dolardan 38 milyon Dolara düştü. Yurt içinde yerleşik kişilerin yurt dışındaki doğrudan yatırımları 72 milyon Dolardan 52 milyon Dolara geriledi.
Mevsimsellik Değişmedi
Akdeniz ülkelerinde yaz turizmine odaklı ülkelerde olduğu gibi turistin belirli aylara toplanması Türkiye’de de aşılmak istenen sorundur. Türkiye turizmi 12 aya yaymak konusunda hala gerekeni yapamamıştır. Üstüne turizm ve otel yatırımları hala turistik merkezlere odaklanmakta bu da 12 aya yayılımı engellemektedir. Turist girişleri hala Haziran-Ekim döneminde yoğunlaşmaktadır.
Öte yandan turist hala Gezi, eğlence, sportif ve kültürel faaliyetleri ilk amaç ve Akraba ve arkadaş ziyaretinin de ikinci amaç olarak taşımaktadır. “Paralı” turistin hakim olduğu; iş, alışveriş gibi alanlarda hala düşük seviyeler yaşanmaktadır.
Yurtiçi Seyahat Pazarı 2019’un gerisinde
Yurtdışından gelen turist pazarının yanında çok zayıf kalan Yurtiçi seyahat pazarı 2023 yılında da cansız kaldı. 6 aylık verilere göre seyahat eden kişi sayısı 22 milyonu geçti ancak 27 milyona yaklaşan 2019 yılının % 17 gibi oldukça gerisinde.
Yapılan harcamalar da 2023 yılında enflasyon etkisiyle 2019’a göre % 295 artarak 70 milyar TL olmuştur. Ancak reel olarak (enflasyon arınmış) 2019’a göre gerilemiştir.
En Düşük Kazanç Turizmde
TÜİK, Kazanç Yapısı İstatistiklerine göre, 2022 yılında yıllık ortalama brüt kazanç 144 bin 390 TL oldu. En yüksek yıllık ortalama brüt kazanç 293 bin 511 TL ile finans ve sigorta faaliyetlerinde oldu.
Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri ise 99.290 TL ile En düşük yıllık ortalama brüt kazancın oluştuğu sektör oldu. Turizmde kazancın % 99,2’si maaşlardan, % 5,5’i de ikramiyelerden elde edildi: Bu alanda da turizm en düşük oranlardan birine sahip.
Özetle Turizm Databank’ın yaptığı derlemelere göre 2023 yılındaki gelişme 2019 yılını tam olarak yakalamamış, bu veriler üzerinden yapılan mucize açıklamaları bilimsellikten yetersiz kalmıştır. Bu mucize söylemlerinin ardından “siyasi” hesaplar yapılamasın. Çünkü bu sektörden milyonlarca insan emeği ile ekmek yemektedir.
Ekmeğimizi küçültmeyelim.
Saygılar